04/2025
Autisme en obsessies en hyperfocus
Bij mensen met autisme komt het best vaak voor dat mensen in een obsessie belanden. Dit is iets anders dan een hyperfocus. Een hyperfocus is bezig zijn met een hobby waarbij je tijd en plaats verliest en je lekker ontspannen ermee bezig kunt zijn.
Een obsessie lijkt op een hyperfocus, maar komt er een onderdeel dwang bij. Dit zorgt ervoor dat je er mee bezig moet zijn, het niet meer los kunt laten totdat het af is. Zelfs als je er niet mee bezig mag zijn, ben je er in je hoofd nog steeds mee bezig.
Hyperfocus kan je energie opleveren. Obsessies kosten veel energie.
Obsessies bij mij
Door obsessieves ervaar ik (grote) dwang om dingen uit te voeren. Denk hierbij aan iets wat je wilt uitzoeken, probleem wilt oplossen, product wilt maken. Ik verlies mezelf snel, ervaar geen structuur meer en er kan niets anders meer ernaast zijn. Zo wordt bijvoorbeeld persoonlijke verzorging volledig niet meer uitgevoerd. Ga ik laat eten en naar bed, dit resulteert in langzame afbreuk van energie wanneer de obsessie dagen aanhoudt.
Omgekeerd merk ik ook dat wanneer ik door omstandigheden minder energie heb, mijn weerbaarheid om obsessie gezond aan te gaan ook verdwijnt en raak ik gemakkelijker en dieper in een obsessie. Volgen obsessie elkaar op.
Tijdens een obsessie komt het zelfs voor dat ik ergens in beland ben en zoveel zijtakken heb gehad dat ik niet eens meer weet waar ik begonnen ben en waarom ik dat wilde doen.
Kern
Ik merk dat de hoofdzaak van obsessies begint bij gedachten. Die wil ik of moet ik dan direct uitvoeren. De kunst is om gedachten los te koppelen aan uit te voeren activiteiten, door ze zogenaamd in de wacht te zetten.
Mijn oplossing
De oplossing waar ik nu al weken in zit, is om die gedachten te noteren, zonder dat er direct een actie aan vast zit.
Dit begint door de gedachten los te koppelen aan de acties. Gedachten komen in een gedachtenlijst een eigen gemaakt systeem zodat ik via spraak op mijn horloge of typen met de telefoon of tablet deze gedachten in de app Todoist terecht komen. Wanneer ik even tijd heb (dit is een wachtsysteem) en er staan meerdere items in deze lijst, heb ik een routine op mijn telefoon die alle taken apart in het klembord zet en ik ze dus in een takenlijst (microsoft ToDo) kan plaatsen. Hierin komt alles in “Main” terecht waarna ik ze direct onderverdeel naar taken, te kopen of projecten/obsessie. Hierna worden de taken opnieuw gesorteerd op wat ik wil doen en kan doen. Daarna kunnen alle gedachten in todoist weg.
Als ik tijd en zin heb, kan ik taken gaan uitvoeren. Dit houdt ook in dat ik eventueel een aankopen ga plannen in mijn agenda.
Wanneer de Main lijst te vol lijkt, hevel ik items over naar een Main-Wishlist lijst. En omgekeerd ook als er te weinig in zit. Daarnaast zijn er nog lijsten voor Low Priority, OnHold en wachtende. Onderscheid tussen OnHold en wachtende, is dat OnHold is helemaal niet belangrijk, en wachtende is er eerst iets anders nodig of gebeurd voordat deze taken gedaan kunnen worden.
Via een scrollable widget op mijn mobiel zie ik eenvoudig de inhoud van de drie lijsten (gedachten, main, main wishlist).
Ik wil nog in de auto via de carkit en spraak gedachten kunnen noteren. Maar dit is nog even te moeilijk en doordat het zomer wordt en mijn horloge direct bereikbaar is, zet ik deze onhold. Dit zou de kers op de taart zijn voor (de inmiddels voorbij zijnde) obsessie: gedachtenmanagement systeem.
Signaleringsplan
De essensie van het signaleringsplan hieronder is dat het gebruik van het gedachten- en taken systeem. Waarbij bij een donkere kleur er meer nadruk komt op details. Bij groen is het voldoende om gedachtenlijst en takenlijst te hebben. In oranje krijgen obsessies een grotere invloed, waardoor ik projectpagina moet aanmaken in OneNote, waarom wil ik dit, wat wil ik en hoe kan ik dit bereiken. Als ik in rood terrecht komt is de obsessie maximaal. Wat helpend is, is van me af schrijven. Tot in de kleinste details ga ik dan de gedachten uitschrijven. De gedachten komen in de projectpagina als taken met in de log een tot in de kleinste details omschrijving waarom ik dit moet doen. Dit voorkomt dat ik niet meer weet waarom ik iets wilde doen, en alle zijtakken als nieuwe gedachten noteer. De gedachtenlijst groeit snel en maximaal 3x momenten op de dag gebruik om de gedachten om te zetten naar taken en projecten. In de ochtend, rond het middaguur, in de avond. Dit leert me ook om gedachten te blijven loskoppelen aan directe acties.
Effectiviteit
Via het onderstaande signaleringsplan ben ik in 1 week uit een complexe en diepe cyclus van meerdere obsessies gekomen.
Ben nu een aantal weken verder en momenteel zijn er nul obsessies, zijn zelf taken die ik al jaren had staan uitgevoerd en is de takenlijst minimaal. Helemaal leeg is een utopie en kan niet omdat gedachten ook door de dag heen blijven komen. Maar dit geeft niet, en hou ik meer energie over doordat ik niet meer hoef te proberen om gedachten vast te houden zodat ik ze niet vergeet.
Ook geeft het meer energie om dat je ziet dat je taken afvinkt, je soms zelf moeilijke taken waar je tegenop ziet afvinkt, en je veel productiever bezig bent.
Mijn huis is volledig opgeruimt, georganiseerd, nu kan zelfs de box weer opgeruimd worden. Maar dit hoeft niet nu, hoef ik niet alleen te doen en doe ik dus met mijn PB-er.
Wellicht dat er weer meer ruimte gaat komen om het huishouden en schoonmaken weer op te pakken.
Tijdens obsessies zijn ook de opkomende aantal gedachten maximaal. Maar de hoeveelheid gedachten nemen ook af bij gebruik van dit systeem. In groen ga je zelfs bij het opkomen van de gedachten al bepalen of je er iets mee wilt gaan doen.
Signaleringsplan:
Groen:
Signalering:
- Gezonde manier om taken te willen uitvoeren.
- Heb inzicht in tijd en duur van een taak.
- Lukt me om taken opzij te zetten.
- Kan goede prioriteiten en herindeling van volgorde maken.
- Er is voldoende ruimte voor een dutje en relaxen.
- Kan films en series kijken. Of zelfs te puzzelen.
Wat doe ik:
- Hanteren van een gedachtenlijst icm een takenlijst.
- Regelmatig de gedachtenlijst omzetten in een takenlijst
- Genieten van de taken die je kunt afvinken.
Wat kunnen anderen wel of niet doen:
- Me motiveren om leuke dingen te doen samen en me deze te laten uitzoeken.
Oranje:
Signalering:
- Grote behoefte om taken uit te voeren. Is niet persee negatief, aangezien productiviteit hoog is.
- Kan pas relaxen en tijd voor mezelf nemen wanneer de kleine taken gedaan zijn.
- Dutje doen kan met moeite geforceerd worden.
- Lukt om televisie terug te kijken van nieuws en actualiteiten.
Wat doe ik:
- Hanteren van een gedachtenlijst als aanvulling van de takenlijst.
- Maken van project pagina’s voor de obsessie, waarin je taken uitlegt en uitwerking hiervan noteert. Ter voorkomen dat je in herhaling valt en vergeet waarom je iets doet.
Wat kunnen anderen wel of niet doen:
- Met me in gesprek gaan over de obsessie
- Agenda en tijds afspraken maken wanneer ik voor iets nodig ben
Rood:
Signalering:
- Dwang, geen controle hebben om iets met rust te laten.
- Vergeet te eten en drinken.
- Ga laat naar bed.
- Veel gedachten en gerelateerde gedachten.
- Geen ruimte om dutje te doen.
- Geen ruimte om te relaxen en of televisie te kijken.
Wat doe ik:
- Ben verzand in details, proberen controle te krijgen over gedachten en deze documenteren en uittypen van details. Kortom van me af schrijven.
- Wachtlijst toevoegen aan gedachten en taken. Niet alle taken hebben een directe actie nodig. Bepalen van prioriteit en eventuele low prio toekennen.
- 3x per dag tijd reserveren om gedachten te verwerken door ze onder te verdelen.
- Proberen taken niet te doen als hier niet voldoende tijd voor is.
- Mindfullness toepassen?
Wat kunnen anderen wel of niet doen:
- Begrip tonen voor de impulsiteit en dwang die ik heb.
- Niet teveel eisen stellen.
- Bieden van afleiding en structuur.
- Proberen afspraken te maken om samen iets te doen.
Hulpmiddelen:
- Todoist, gedachtenlijst. 1 centraal punt waar alle (beginnende) gedachten genoteerd kunnen worden. Direct aanroepbaar via horloge, telefoon en tablet.
- Microsoft ToDo, takenlijst. Hier worden alle uit te voeren taken genoteerd
- Ourgroceries, boodschappenlijst, te kopen lijst.
- Microsoft OneNote. Project beheer, uitwerken van gedachten en obsessies in detail.
- Tasker, eigen programmering voor integratie met Todoist gedachtenlijst