04/2025
Autisme en obsessies en hyperfocus
Bij mensen met autisme komt het best vaak voor dat mensen in een obsessie belanden. Dit is iets anders dan een hyperfocus. Een hyperfocus is bezig zijn met een hobby waarbij je tijd en plaats verliest en je lekker ontspannen ermee bezig kunt zijn.
Een obsessie lijkt op een hyperfocus, maar komt er een onderdeel dwang bij. Dit zorgt ervoor dat je er mee bezig moet zijn, het niet meer los kunt laten totdat het af is. Zelfs als je er niet mee bezig mag zijn, ben je er in je hoofd nog steeds mee bezig.
Hyperfocus kan je energie opleveren. Obsessies kosten veel energie.
Obsessies bij mij
Door obsessieves ervaar ik (grote) dwang om dingen uit te voeren. Denk hierbij aan iets wat je wilt uitzoeken, probleem wilt oplossen, product wilt maken. Ik verlies mezelf snel, ervaar geen structuur meer en er kan niets anders meer ernaast zijn. Zo wordt bijvoorbeeld persoonlijke verzorging volledig niet meer uitgevoerd. Ga ik laat eten en naar bed, dit resulteert in langzame afbreuk van energie wanneer de obsessie dagen aanhoudt.
Omgekeerd merk ik ook dat wanneer ik door omstandigheden minder energie heb, mijn weerbaarheid om obsessie gezond aan te gaan ook verdwijnt en raak ik gemakkelijker en dieper in een obsessie. Volgen obsessie elkaar op.
Tijdens een obsessie komt het zelfs voor dat ik ergens in beland ben en zoveel zijtakken heb gehad dat ik niet eens meer weet waar ik begonnen ben en waarom ik dat wilde doen.
Kern
Ik merk dat de hoofdzaak van obsessies begint bij gedachten. Die wil ik of moet ik dan direct uitvoeren. De kunst is om gedachten los te koppelen aan uit te voeren activiteiten, door ze zogenaamd in de wacht te zetten.
Als een gedachten opkomt, wil ik deze normaal gezien meteen uitvoeren. Zeker als het al vaker tot een ergernis heeft geleidt. Niet alleen om het op te lossen, maar ook om te voorkomen dat je een gedachten vergeet. Of om te voorkomen dat ik een gedachten moet blijven vasthouden zodat ik het niet vergeet.
Mijn oplossing
De oplossing waar ik nu al weken in zit, is om gedachten te noteren, zonder dat er direct een actie aan vast zit. Dit kan een lijstje zijn, of een bullet journal, of iets anders wat past. In mijn geval op mijn telefoon en een stukje zelf geschreven software.
Dit lijstje laat ik dan even staan, om ook bewust ervoor te kiezen om gedachten en actie los te koppelen van elkaar. Ik merk dat dit ook een leerproces is en soms ook een dwang (obsessie) om het direct uit te voeren.
Wanneer het later is en ik er de tijd even voor heb, neem ik dit lijstje en schrijf ik alle nog steeds relevante items over naar andere lijstjes, zoals todo, tobuy, boodschappen, enz. Dit is alleen een herverdeling van de eerder opgedane gedachten. Niet relevante items streep ik gewoon door.
Een voordeel van je telefoon en apps is, dat er niet wordt gekrast, geen warboel ontstaat van items her en der. Voltooide items (en dat zijn ook herverdeelde gedachten) gooi ik weg. Ben niet geinteresseerd om te zien wat ik op een dag heb gedaan. Die genoegdoening krijg ik doordat er veel dingen worden gedaan.
Maar mensen kunnen ook heel georganiseerd zijn met bijvoorbeeld een bulletjournal systeem. Het is maar net uitzoeken wat bij je past.
Voor mij is het belangrijk om op elk moment een gedachten te kunnen noteren. Dat heb ik gemaakt en ingesteld via mijn telefoon, horloge, tablet, computer. Alleen in de auto moet ik nog maken.
Maar het voldoet ook door altijd een notitieboekje en een pen te hebben.
Ik heb niet teveel lijstjes, want dat overspoeld mij ook weer. Alle gedachten komen in eerste instantie in de hoofd takenlijst. Hiervan herverdeel ik ze naar een wensenlijst wanneer er teveel taken zijn. Maar er zijn ook wacht, low prio, on hold, boodschappen en te kopen lijsten.
Op het beginscherm van mijn telefoon zie ik direct de belangrijkste lijstjes.
Zo blijf ik er boven op. Maar nu zijn het vaak even tussendoor taakjes omdat ik al alles gedaan heb. Alleen nog een paar items die even moeten wachten of pas over een paar dagen kunnen. En zo heb ik ook weer veel vrije tijd gekregen.
Door de items in de wacht te plaatsen, maar wel regelmatig terug te lezen, laat je je hersenen ook wennen aan het idee dat je dat item gaat doen. Vooral voor moeilijke items is dit nodig en helpt dit bij mij. Maar moeilijke items kunnen wellicht ook beter in de agenda gepland worden. Rekening houdend met rustige momenten, maar ook dat het niet hoeft als je er niet de energie voor hebt. Dan probeer je weer een volgende keer te vinden. Maar hoe vaker dit gebeurd, hoe groter het geluksgevoel is wanneer het je wel is gelukt.
Signaleringsplan
De essensie van het signaleringsplan hieronder is dat het gebruik van het gedachten- en taken systeem. Waarbij bij een donkere kleur er meer nadruk komt op details. Bij groen is het voldoende om gedachtenlijst en takenlijst te hebben. In oranje krijgen obsessies een grotere invloed, waardoor ik projectpagina moet aanmaken in OneNote, waarom wil ik dit, wat wil ik en hoe kan ik dit bereiken. Als ik in rood terrecht komt is de obsessie maximaal. Wat helpend is, is van me af schrijven. Tot in de kleinste details ga ik dan de gedachten uitschrijven. De gedachten komen in de projectpagina als taken met in de log een tot in de kleinste details omschrijving waarom ik dit moet doen. Dit voorkomt dat ik niet meer weet waarom ik iets wilde doen, en alle zijtakken als nieuwe gedachten noteer. De gedachtenlijst groeit snel en maximaal 3x momenten op de dag gebruik om de gedachten om te zetten naar taken en projecten. In de ochtend, rond het middaguur, in de avond. Dit leert me ook om gedachten te blijven loskoppelen aan directe acties.
Effectiviteit
Via het onderstaande signaleringsplan ben ik in 1 week uit een complexe en diepe cyclus van meerdere obsessies gekomen.
Ben nu een aantal weken verder en momenteel zijn er nul obsessies, zijn zelfs taken die ik al jaren had staan uitgevoerd en is de takenlijst minimaal. Helemaal leeg is een utopie en kan niet omdat gedachten ook door de dag heen blijven komen. Maar dit geeft niet, en hou ik meer energie over doordat ik niet meer hoef te proberen om gedachten vast te houden zodat ik ze niet vergeet.
Ook geeft het meer energie om dat je ziet dat je taken afvinkt, je soms zelf moeilijke taken waar je tegenop ziet afvinkt, en je veel productiever bezig bent.
Mijn huis is volledig opgeruimt, georganiseerd, nu kan zelfs de box weer opgeruimd worden. Maar dit hoeft niet nu, hoef ik niet alleen te doen en doe ik dus met mijn PB-er.
Wellicht dat er weer meer ruimte gaat komen om het huishouden en schoonmaken weer op te pakken.
Tijdens obsessies zijn ook de opkomende aantal gedachten maximaal. Maar de hoeveelheid gedachten nemen ook af bij gebruik van dit systeem. In groen ga je zelfs bij het opkomen van de gedachten al bepalen of je er iets mee wilt gaan doen.
Het afvinken en voltooien van taken kan bij moeilijke of vaak uitgestelde taken tot een geluksgevoel en trotsheid geven.
Nu heb ik ook mijn vrije tijd weer terug, doordat obsessies niet meer alles van me vragen.
Ik kan weer vooruit plannen en daarmee gebruik ik dit systeem ook. Om zo weer het eigen huishouden te gaan doen, zelf te koken, zijn allemaal zaken die ook via dit systeem kunnen worden aangeleerd.
Signaleringsplan:
Groen:
Signalering:
- Gezonde manier om taken te willen uitvoeren.
- Heb inzicht in tijd en duur van een taak.
- Lukt me om taken opzij te zetten.
- Kan goede prioriteiten en herindeling van volgorde maken.
- Er is voldoende ruimte voor een dutje en relaxen.
- Kan films en series kijken. Of zelfs te puzzelen.
Wat doe ik:
- Hanteren van een gedachtenlijst icm een takenlijst.
- Regelmatig de gedachtenlijst omzetten in een takenlijst
- Genieten van de taken die je kunt afvinken.
Wat kunnen anderen wel of niet doen:
- Me motiveren om leuke dingen te doen samen en me deze te laten uitzoeken.
Oranje:
Signalering:
- Grote behoefte om taken uit te voeren. Is niet persee negatief, aangezien productiviteit hoog is.
- Kan pas relaxen en tijd voor mezelf nemen wanneer de kleine taken gedaan zijn.
- Dutje doen kan met moeite geforceerd worden.
- Lukt om televisie terug te kijken van nieuws en actualiteiten.
Wat doe ik:
- Hanteren van een gedachtenlijst als aanvulling van de takenlijst.
- Maken van project pagina’s voor de obsessie, waarin je taken uitlegt en uitwerking hiervan noteert. Ter voorkomen dat je in herhaling valt en vergeet waarom je iets doet.
Wat kunnen anderen wel of niet doen:
- Met me in gesprek gaan over de obsessie
- Agenda en tijds afspraken maken wanneer ik voor iets nodig ben
Code Rood:
Signalering:
- Dwang, geen controle hebben om iets met rust te laten.
- Vergeet te eten en drinken.
- Ga laat naar bed.
- Veel gedachten en gerelateerde gedachten.
- Geen ruimte om dutje te doen.
- Geen ruimte om te relaxen en of televisie te kijken.
Wat doe ik:
- Ben verzand in details, proberen controle te krijgen over gedachten en deze documenteren en uittypen van details. Kortom van me af schrijven.
- Wachtlijst toevoegen aan gedachten en taken. Niet alle taken hebben een directe actie nodig. Bepalen van prioriteit en eventuele low prio toekennen.
- 3x per dag tijd reserveren om gedachten te verwerken door ze onder te verdelen.
- Proberen taken niet te doen als hier niet voldoende tijd voor is.
- Mindfullness toepassen?
Wat kunnen anderen wel of niet doen:
- Begrip tonen voor de impulsiteit en dwang die ik heb.
- Niet teveel eisen stellen.
- Bieden van afleiding en structuur.
- Proberen afspraken te maken om samen iets te doen.
Hulpmiddelen:
- Todoist, gedachtenlijst. 1 centraal punt waar alle (beginnende) gedachten genoteerd kunnen worden. Direct aanroepbaar via horloge, telefoon en tablet.
- Microsoft ToDo, takenlijst. Hier worden alle uit te voeren taken genoteerd
- Ourgroceries, boodschappenlijst, te kopen lijst.
- Microsoft OneNote. Project beheer, uitwerken van gedachten en obsessies in detail.
- Tasker, eigen programmering voor integratie met Todoist gedachtenlijst